سلام به همراهان و هنر دوستان سایت بانو تی وی .در این پست می خواهیم در مورد هنر معرق کاری صحبت کنیم.معرق کاری هم مانند بسیاری از هنرها پیشینه ی مختص خودش را دارد و از گذشته تا به امروز توانسته اصالت خود را حفظ کند و از قرن ششم هجری تا به امروز همچنان به قوت خود باقی مانده است.
معرق در واقع قرار دادن برش های کوچک چوب ، فلز ، پارچه و کاشی در کنار هم است.برای دانستن بیشتر از این هنر بسیار زیبا در ادامه ی این پست همراه ما باشید.

معرق کاری چیست؟

معرق کاری در واقع قرار دادن تکه های کوچک پارچه ، فلز ، چوب و یا کاشی در کنار هم است تا یک تصویر کلی ایجاد شود.در واقع در این هنر قطعات مسطح با استفاده از تکه های چوب ، فلز ، پارچه یا کاشی ایجاد می شود.

از معرق کاری برای ساخت میز ، تابلو یا قفسه و هرچیز مسطح دیگری استفاده می شود.

مراحل کلی معرق کاری

برای درست کردن یک اثر معرق کاری در ابتدا طرح را روی یک کاغذ می کشند و روی یک تکه چوبی می چسبانند و سپس خطوط را با اره برش می دهند.

سپس تکه هایی که ایجاد شده را مانند شابلون در کنار هم می چینند و بر روی زیرکار میخ می کنند.
در این مرحله هنرمند رنگ هایی که برای این طرح احتیاج دارد را در میان چوب های رنگی انتخاب می کند و آن ها را به اندازه شابلون ها برش می دهد و جای آن ها بر روی سطح اصلی کار می چسباند.

به غیر از کاشی و چوب ، امروزه با شیشه و چرم و فلز نیز معرق کاری انجام می شود که همگی از هنر های نوپایی هستند. در معرق کاری روی شیشه یا همجوشی ابتدا شیشه به اندازه قطعات دلخواه برش داده می شود و سپس شیشه ها را رنگ می کنند و در کنار یکدیگر قرار می دهند، در مرحله بعد کار را درون کوره می گذارند در این مرحله حرارت باعث به هم چسبیدن و یا به اصطلاح جوش خوردن شیشه ها به یکدیگر می شود. این هنر را یک هنر وارداتی می دانند که از اروپا و کشور هایی مانند ایتالیا و اسپانیا به ایران آمده است.

پیشینه ی هنر معرق کاری

در زمان قبل از اسلام

هنر معرق کاری یک هنر باستانی است و در قرن اول هجری ایجاد شد.این هنر یک هنر باستانی است .در گذشته ها در یونان باستان برای تزیین موزه ها از کنار هم گذاشتن قطعه های کوچک چوب ، فلز و سنگ استفاده می کردند و کم کم به آن موزاییک گفتند و قبل از اسلام نام این هنر موزاییک بوده است.
صنعت موزاییک سازی توسط هنرمندان صدرمسیحیت ادامه یافت و در اوایل قرون وسطی به خصوص در قلمرو امپراتوران بیزانسی به اوج شکوفایی خود رسید.

دوره ی سلجوقی

در ایران هنر معرق کاری به قرن ششم هجری و دوره ی سلجوقی برمی گردد .در گذشته استادکارها معرق کاری را فقط با چوب درست می کردند و طرح های اسلیمی ایجاد می کردند.از پوب درختای مانند آبنوس ، فوفل ، گلابی ، سنجد و توت برای معرق کاری استفاده می کردند.خوشبختانه از گذشته تا به امروز هنوز هم استاد کاران فراوانی این هنر را اجر می کنند و افراد زیادی به ساخت این هنر زیبا مشغول هستند.
پس از قرن ششم هجری ، در قرن هشتم هجری بهترین و زیباترین معرق کاری ها توسط هنرمندان ایرانی درست شد.

هنرمندان برای اجرای این هنر زیبا از اشکال هندسی و علم ریاضی استفاده می کردند.تا قبل از قرن هشتم هجری هنر معرق کاری با کاشی رواج داشت اما کم کم هنر معرق کاری با چوب هم رواج زیادی پیدا کرد.
معرق کاری روی چوب به راحتی با گذشت سالیان دراز از بین می رود به همین دلیل از معرق کاری های چوبی بسیار قدیمی و باستانی ایرانی مدرک خاصی وجود ندارد.

دوره ی سلوکیان

همانطور که گفتیم از هنر معرق کاری آثار زیادی در دسترس نیست.در دوره ی سلوکیان هم همینطور .
در دوره ی اشکانیان آثار معرق کاری به دوره ی هخاهنشی شباهت دارد .
و در دوره ساسانی استفاده از کلاف های چوبی در ساختمان متداول بوده است. در این دوره نوعی رویه کوبی مربع های چوبی انجام می شده که نقش هندسی و انتزاعی داشته است.

معرق کاری در چه شهرهایی بیشتر دیده می شود؟

در اکثر شهرهای ایران به خصوص در اصفهان، تبریز، یزد، کاشان و.. نمونه هایی از معرق کاری و کاشی معرق را در ساخت ابنیه تاریخی می توان دید.

معرق چوب اغلب بر روی زمینه چوب با استفاده از دوربری و ترکیب چوب های رنگارنگ به کار می رود.
معرق چوب در صنایع دستی و هنری بسیاری از شهرهای ایران همچون اصفهان همچنان به کار گرفته می شود.

هنر معرق در قرن نهم و دهم هجری

هنر معرق در قرن نهم و دهم به اوج خود رسید و بسیار رشد کرد و تا زمان صفویه همچنان در اوج بود.شهرهای اصلی معرق کاری در این دوره ها اصفهان ، یزد ، کاشان ، هرات ، سمرقند و آران و بیدگل بودند.

معرق در دوره ی قاجار

در دوره ی قاجار معرق روی چوب کمتر رونق داشته اما با جنس های مختلف دیگری انجام می شده و متداول بوده است.معرق در این دوره اغلب روی مبلمان دیده می شود و به همراه چوب مفتول های فلزی نیز در حاشیه قطعات به کار رفته است.

معرق کاری در زمان معاصر

معرق چوب از همان ابتدا برای تزئین به کار گرفته شد. اغلب برای زیبایی سطح میز، بوفه، کتابخانه و لوازم چوبی از نقش هایی اسلیمی استفاده می شد.

در زمان حاضر معرق کاری مانند بسیار از هنرها و تکنولوژی ها همپای گذشت زمان پیشرف ت زیادی کرد و تحولات بسیاری زیادی در آن رخ داد.

آشنایی با مسیر حرکت این هنر، باید به اولین کارگاه منبت و معرق اشاره کرد که در سال 1310 تحت سرپرستی استاد احمد امامی، تأسیس شد. ابتدا اهم فعالیت آن کارگاه، منبت کاری بود و به تدریج در کنار آن هنر معرق نیز پای گرفت. امروزه این هنر به شیوه های گوناگونی استفاده می شود که در ادامه با آنها آشنا خواهید شد.

از هنر معرق برای تزیین چه چیزهایی استفاده می شود

از هنر معرق کاری برای تزیین در ، پنجره ، انواع میز و مبل و صندلی ها استفاده می شود .همچنین با معرق کار تابلوهای بسیار زیادی درست می شود.برای زیبایی معرق از انواع چوب ها استفاده می شود تا رنگ های مختلفی را ایجاد کند و هنر را زیبا و زیباتر کند.از جمله چوب هایی که در هنر معرق کاری استفاده می شود می توان به چوب های چوب های آبنوس، فوفل، گلابی، سنجد و توت که اصیل ترین و کاربردی ترین چوب ها بودند نام برد.

 اما در مواردی از مصالحی غیر از چوب نیز در ساخت آثار معرق استفاده می شد . عاج فیل، استخوان شتر، صدف طبیعی، و برش هایی از خاتم و فلزات از این دست مصالح بودند که جلوه و زیبایی مخصوص به خود را داشتند.

اساتید معرق کاری چوب ایران

از اساتید به نام در هنرم عرق کاری می توان اساتید زیر را نام برد:

• پرویز زابلی
• عباس شه میرزادی
• علی و خلیل امامی
• احمد رعنا

همانطور که گفتیم هنر معرق کاری مانند همه ی تحوالات زمانه پیشرفت کرد و نوآوری و تحولات زیادی در آن رخ داد.در ابتدا در سال 1310 کارگاه منبت کاری با سرپرستی احمد امامی تاسیس شد.
در سال 1342 تابلوی مرغ و آشیانه استاد محمد طاهر امامی رونمایی شد که یکی از با ارزش ترین آثار با چوب های صنعتی و تنوع رنگی است. معرق در این کار تمام برجسته کاری است که برای اولین بار در این اثر دیده شد.

تابلوی مرغ و آشیانه با استفاده از مرغی کاملا حجم دار و برجسته از جنس صدف ساخته شده که در زیبایی بی نظیر است. نمونه کارهای گروه هنری استاد طاهر امامی حتی به خارج از مرزهای ایران هم راه یافته است.

یکی دیگر از کارهای استاد امامی ساخت منبر معرق برای مسجد هامبورگ بود که در سال 1347 به پایان رسید.

از سال 1334 به بعد تنوع رنگی بیشتری در معرق کاری به کار گرفته شد. استاد محمد طاهر امامی از پیشگامان سبکی جدید با رنگ های متفاوتی در معرق می باشد ایشان پدر معرق کاری ایران نامیده می شوند.

از دیگر آثار فاخر معرق کاری مربوط به سال های 1313 و 1314 می توان دو تابلوی ارزشمند را نام برد که اولی طرح دو سوارکار می باشد و هنر دست استاد احمد رعنا است و دومی اثر هنرمند بی بدیل استاد عباس شه میرزادی است که طرح یک زن را با ظرافت تمام ایجاد کرده است.

این سبک جدید با به کارگیری مواد شیمیایی ایجاد می شد و دیگر معرق محدود به چند رنگ خاص نبود. به این ترتیب انواع چوب های صنعتی نیز توانستند در عرصه معرق کاری حضور یابند.